I. A TICHHETU LANGSAR DEUH DEUHTE:

A. India ram pum huapa French bean, behlawi leh bean thua eichhetu rannung, natna, thlai rulhut leh hnim:

1. Rannung:

     (l) A tuihnang dawttu hrik (Aphids)

     (2) A hnah hreuh rangtu (Leaf miner)

     (3) A rah/kawm khertu pangang (Pea Pod borer)

     (4) A kawm khertu pangang (Pod borer)

     (5) A kung tilungtu (Bean fly)

     (6) A hnah tichhetu hrik te (Flower thrip)

     (7) Maimawm te (Spider mite)

     (8) A zik khertu pangang (Bean shoot borer)

     (9) A hnah dawttu katnelh (Leaf hopper)

     (10) A kung sehchhumtu pangang (Cutworm)

2. Natna:

     (1) A hnah tawih/a kung rau (Charcoal rot/Ashy stem bligt)

     (2) A hnah vai/a rah sawrbawl (Anthracnose)

     (3) A hnah rau (Bacterial blight)

     (4) Vutbuak (Powdery mildew)

3. Thlai rulhut

     (1) A zung tisawrbawktu (Root knot)

     (2) A zung tibawlhhlawhtu (Reniform nematode)

4. Hnim: Hnim chi hrang hrang a awm a, chi 4 ah then a ni:- Hnahsin (Di, thang),phunladin (sedges), hnahhlai leh a zam chi.

B. MIZORAM ATANA FRENCH BEAN, BEHLAWI LEH BEAN THU TICHHETU LANGSAR ZUALTE:

1. Rannung:

     (1) A tuihnang dawttu (Aphids)

     (2) A rah lung (Bean seed fly)

     (3) A tuihnang dawttu rannung var (Whitefly)

     (4) A rah/kawm khertu pangang (Pod borer)

     (5) A hnah hreuh rangtu (Leaf miner)

     (6) Kutdurh (Blister beetle)

2. Natna

     (1) A hnah leh a rah val,lawng leh sawrbawl(Anthracnose)

     (2) Vutbuak (powdery mildew)

     (3) A hnah hnuailam phut (Rust)

     (4) A hnah rau (Bacterial blight)

3. Thlai rulhut:

      A zung tisawrbawktu (Root knot nematode)

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 214-221

II. FRENCH BEAN, BEHLAWI LEH BEAN THU TICHHETU THLITHLAI

A. Agro Eco System Analysis (AESA) Bung 2 ah AESA chu chipchiar zawka tarlan a ni.

      Bean, Behlawi leh bean thu chinnaah a chuklakin hmun 20 thlan tur a ni. Chung hmunah chuan eng ang rannung nge awm , eng ang natnain nge tlakbuak tih leh eng ang rannung tha nge awm tih ngun taka en tur a ni a, kan thil hmuh chu ziakin chhinchhiah vek tur a ni.

B. Bean, behlawi hmun fan thuak thuak

      AESA tih dan hi zir hmasak ngai a ni a, a zirtawh loneitu chuan an ti thiam ve mai. Loneitute chuan a khat tawkin an bean leh behlawi hmun chu an tlawh anga, eng ang rannung nge awm, eng ang natna in nge an bean leh behlawi chu tlakbuak tih leh eng ang rannung tangkai nge awm tih an thlithlai tur a ni. Hetianga loneituten an bean leh behlawi hmun an tlawh a, chik taka an thlithlai fo chuan awmze nei loa rannung thahna hlo hman mai mai a lo tlem/nep thei dawn a ni.

C. Pheromones thangkam

      Bean leh behlawi rah khertu pangang (Helicoverpa armigera) leh a hnah eitu pangang (Spodoptera litura) thlahtu (lungphurthlahtu) man nan pheromone thang an siam tawh. Heng pangang or a thlahtute hi bean leh behlawi hmuna an awm leh awm loh hriat nan hectare khatah pheromone thang chu 5 metre a inhlatin a chuklakin, hmun 5-ah kam tur a ni, bean kung bulah pheromone thang chu khai tur a ni, ni 15-25 danah a chhunga hipna rimtui bawm "Lures" chu a thara thlak zel tur a ni. Tuktin thang chhunga lungphur thlahtu tang chu lak a, tihhlum tur a ni. Pheromone thang chhunga lungphur thlahtu chu nitin 8-10 a tlin chuan a hlauhawm chin ETL a thleng tihna a ni.

D. Thleng dar eng leh puan ban hmanga rannung te man

      Hectare khatah thleng dar eng, a chhung lam tel/grease a nuai mawm chu bean chinnaah hmun 10 ah hun tur a ni a, tah chuan rannung te tak te te an tla dawn a ni. Hetiang deuh bawk hian hmun 10 ah puan ban thlun tur a ni. A tul dan azira a thara thlak thin tur a ni.

E. Bean leh Behlawi tisawrbawktu thlai rulhut

      Bean zung a sawrbawk tuk a, a bawlhhlawh bawk. Hei vang hian bean leh behlawi a thang thei lo. Bean leh behlawi zunga thlai rulhut tui bawm (egg sacs) a awm leh awm loh hriat nan bean leh behlawi zung chu "Trypan Blue" tuiah chiah ila, thlai rulhut tui bawm chu a pawl (blue) vek ang a, bean leh behlawi zung chu a rawng a danglam lo ang.

F. Rannung hlauhawm chi (ETL)

      ETL chu thlai ei chhetu rannung an inthlahpun nasat a, rannung thahna hlo kah a ngaih hun hi a ni. Loneitute chuan an bean leh behlawi hmun chu a khat tawkin an thlithlai anga, rannungin ETL an thlen leh thlenloh an hrechiang tur a ni. Rannung thenkhat tana ETL chu a hnuai ami ang hi a ni.

III. RANNUNG HLAUAWM CHIN HRIATNA ETL

Sl.No Rannung ETL
1 Bean rah/kawm khertu pangang Bean/behlawi kung khata a tui pakhat a awmin or kung khata chi hrang hrang (pod borer) a rah pakhat pangangin a eichhiatin
2 A tuihnang dawttu katnelh (Leaf hopper) A hnah pakhat zelah katnelh 2.5 a awmin

III. BEAN, BEHLAWI LEH BEAN THU VEN NANA IPM HMAN TURTE

A. Loneitu thiamsa

     1. Nipui laiin thuk deuh hleka lei lehphut tur a ni, hei hian lei a awm rannung leh thlai rulhut a pho chhuak anga, nisain a em hlum dawn a ni.

     2. Rannung inthlahpun tam huna thlai a lo len hman nan tlema a chi tuh hma tur a ni.

     3. A hun takah a mamawh tawk tui pek tur a ni.

     4. Behlawi chin zawhah vaimim/faisa chin tur a ni a, a remchan dan azirin Derhken pawh chin tel tur a ni, hei hian pangang, a hnah eitu keltelaimawm bial, leh a zikno ei rangtu (thrips) a titlem dawn a ni.

     5. A rah lung (stemfly) tam naah chuan tlemin bean/behlawi chi tuh tam tur a ni.

     6. Leia awm natna hrik, bean zung titawihtu natna hrik, thlai rulhut leh a rah tilungtu (stemfly) suat nan hectare khatah neem cake 200kg bean hmunah phul tur a ni.

     7. Bean leh thlai dang tum khata chin pawlh hi a zik eichhetu pangang leh rannung dang a tlem nan a tih chi hle a ni. Derhken pawh chin tel theih chuan thlai rulhut suat nan a tangkai hle a ni.

     8. A hun takah, a inhlat lam tur dik takah a chi tuh tur a ni. Fertilizer hman tur bituk zat dik tak hman bawk tur a ni, thlai a thangtha anga, a hrisel bawk anga, hnim aiin a thang chak bawk dawn a ni.

     9. Leia awm thlai rulhut laka Bean leh Behlawi a lo him theih nan a hmaa thlai an chin tawh kung ro leh a zung te lakkhawma hal ral tur a ni.

B. Hmanraw dang hman:

     (1) Virus natna vei bean leh behlawi chu pawha, hal ral tur a ni.

     (2) Rannung tui leh pangang vaia, tihhlum tur a nia, natna vei thlai leh a hnah te mal a, halral bawk tur a ni.

     (3) Lungphur thlahtu (pangang thlahtu) bean leh behlawi hmuna a awm leh awm loh hriat nan hectare khatah Pheromone thang 3, hmun hrang hrangah kam tur a ni.

     (4) A to hnu atanga kar 4-6 chhung chu bean leh behlawi hmun fai taka thlawh tur a ni.

C. Rannung tha leh thilnung tangkai hman

1. Humhalh: (a) Bean leh behlawi hmunah rannung tha leh tangkai tam tak a awm a, chung zinga a thenkhatte chu heng te hi a ni:-

          (i) Pangang Heliothis armigera, suattute chu Trichogramma spp, Compoleris chloridae, Carcelia illota. etc.

          (ii) Pangang S.litura suattu rannung tha chu- Telenömus remus, chelomus heliopae, C.blckburni, Cotesia cloemani, Microplitis sp.

          (iii) Bean hrik (aphids) eitu rannung tha te chu - Aphidius sp. ApheIinus sp,

          (iv) Bean leh behlawi hnah hreuh rangtu (Leaf miner) eitu rannung tha chu- Gonotoma sp. Chrysonotomyia sp.

     (b) Heng bakah hian thlai eichhetu rannung eng pawh mana, chaw atan a ei thin rannungtha leh tangkai tak tak a awm. Chung zinga thenkhat chu heng te hi a ni:- Maimawm, Khuavanglamdar, Tho tangkai (Syrphids), Carabids, Daidep, Daidepria, Stophylinids, Thlangdar tangkai chi hrang hrang (Mirid bugs, predatory Pentatomids, Nabid bug, Redumid bug, Anthocorid bug, Geocorid bug) etc, Heng rannung tangkai tak tak hian rannung thahna hlo an huat ve tho avangin a tul tawp khawkah lo chuan rannung thahna hlo kah loh tur a ni.

     (c) Lungphur thlahtu suat na lam chi, tangkai tak taka awm a, chungte chu Nemuria releyi, Metarhizium anisopline, Heterorhabditis, bacterium tha Steinernema faltiae te hi fur laiin a tangkai em em a ni.

     (d) Hmun hrang hrang-ah Sava fukna kraws anga siam, phun tur a ni. Sava hian pangang leh rannung, thlai hmun a mi an chuk thin a ni.

E. BEAN BEHLAWI LEH BENA THU THAN DAN ANGA IPM HMAN TURTE

Sl.No
Bean/Behlawi len lam
Rannung/Natna Hnim thlai rulhut
IPM
1 A chi tuh hma Leia awm rannung thlai, rulhut, natna hrik 1) Nipui laiin thuk deuh hleka lei lehphut tur

2) Hectare khatah Neem cake 200kg atanga a tiak thehdarh tur.

3) Bean, Behlawi chin zawhah vaimim chin tur.

2 A chi tuh 1. Hnim

2. Pangang te/lung (stemfly)

3. Thlai rulhut

1) Hnimtur Alachlor 1OG chu a chi tuh hnu, hnim to hmain leiah theh darh tur.

2) A mamawh tawk fertilizer pek tur, a tawk-in a bi a inhlat tur, a hun takah chin tur.

3) Pangangin a eichhiat chu pawh a, paih tur

4) Neem rah mu densawm tui sawr (NSKE) @5m1 leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni.

5) Dimethoate @2ml leh tui 1 litre Chawhpawlh kah tur a ni.

6) Thlai rulhut tam naah chuan Carbofuran 3G chu hectare khatah 30kg thehdarh tur a ni.

3 A than duh lai 1. Maimawmte, sen

2. Thlai rulhut

3. Bean zik khertu pangang

4. katnelh, a tuihnang dawttu (Jassids)

5. A hnah val (leaf spot)

1) A hnah hnuai lam atangin bean leh behlawi tuihnang an dawt thin a, a hnah chung lam a sen thup thin. Maimawmte in a tihchhiat bean leh behlawi hnah chu mala, paih tur

2) Rannung tha Chrysoperla chu bean kung khatah a note (grub) 2 zel chhuah tur

3) Dicofol @3ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur.

4) Bean leh behlawi hmuna hnim thlawhfai tur a ni, a chi tuh atanga kar 4-6 chhung chu thlawhfai lehzual tur a ni.

5) Hectare khatah Bacillus thuringiensis var kurstaki 500 gm @1gm leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni a bikin tlai lamah.

6) Bean/behlawi kung khatah Chrysoperla carnea note (grub) 2 zel chhuah tur.

7) Mancozeb @3gm leh tui 1litre chawhpawlh kah tur

4 A par atanga a rah thleng 1. A hnah rau (anthracnose)

2. pangang

3. A rah khertu pangang

4. A hnah eitu pangang

1) Natnain a tihchhiat bean, behlawi chu pawha, halral tur

2) A theih anga tam pangang vai a, rahhlum tur.

3) Hectare khatah Pheromone thang 5 kam tur.

4) Hectare khatah Trichogramma chilonis chu 50,000 chhuah tur, hetiang zat hi kar khat danah tum 4-6 chhuah tur.

5) NPV 250LE, ni 10 danah dai lamah kah tur.

6) Bacillus thuringiensis, hectare khatah 500gm @1gm leh tui 1litre kah tur.

Download